Κατάθλιψη

Ίσως η ψυχική διαταραχή που έχει «πρωταγωνιστήσει» περισσότερο από κάθε άλλη σε θέατρο, κινηματογράφο και λογοτεχνία, άλλοτε ενδεδυμένη ρομαντικό μανδύα κι άλλοτε εμφανιζόμενη ως κατάρα, η κατάθλιψη περιλαμβάνει μεγάλο εύρος καταστάσεων και συμπτωμάτων.

Το βασικό σύμπτωμα της κατάθλιψης είναι το συναίσθημα της βαθιάς λύπης, που φτάνει μέχρι την απελπισία. Το άτομο δε βρίσκει καμία ευχαρίστηση σε δραστηριότητες που παλιότερα του ήταν ευχάριστες, ενώ δεν είναι σπάνιο και το έντονο άγχος. Ταυτόχρονα, χάνει το ενδιαφέρον του και για τις ασχολίες της καθημερινότητας, νιώθοντας ότι δεν μπορεί να εκτελέσει ακόμα και βασικές εργασίες.

Χαρακτηριστική είναι η αίσθηση εξάντλησης: συνήθως το πρωί, το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη μπορεί να νιώθει ότι δεν έχει αρκετή ενέργεια ούτε για να σηκωθεί από το κρεβάτι. Αυτή η αδυναμία συνήθως συνυπάρχει με απώλεια της σεξουαλικής διάθεσης και με δυσκολία συγκέντρωσης, επιβράδυνση της σκέψης, της ομιλίας και της κίνησης – σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, μπορεί, αντί για επιβράδυνση, να υπάρχει διέγερση και ένταση.

Συχνά, η βαριά αυτή διάθεση συνοδεύεται από διαταραχή στον ύπνο και την όρεξη, με αποτέλεσμα το άτομο να δυσκολεύεται να κοιμηθεί, να ξυπνά μέσα στη νύχτα ή να ξυπνά πολύ νωρίς, να χάνει ή και να παίρνει βάρος. Πολύ συνηθισμένα είναι, επίσης, και σωματικά συμπτώματα, συνήθως πόνοι σε διάφορα σημεία (κεφάλι, στήθος, μέση, μύες), δυσκολία στην αναπνοή («πλάκωμα»), τα οποία πολλές φορές γίνονται και αφορμή να ζητήσει ιατρική βοήθεια το άτομο.
Κυρίαρχες στο νου του ατόμου που βρίσκεται σε κατάθλιψη είναι σκέψεις με αρνητικό κι απαισιόδοξο περιεχόμενο, σε τρεις διαφορετικές διαστάσεις («γνωστική τριάδα»):

• ως προς τον εαυτό του: «είμαι άχρηστος/ανίκανος/άσχημος…»
• ως προς το περιβάλλον του: «κανένας δε με εκτιμά/δε με αγαπά…»
• ως προς το μέλλον: «τα πράγματα δε θα αλλάξουν/θα χειροτερέψουν…».

Αυτές οι δυσλειτουργικές ιδέες κατακλύζουν τη σκέψη του ατόμου, μην επιτρέποντας σε άλλες, πιο ρεαλιστικές και λογικές σκέψεις να αναπτυχθούν, μεγεθύνοντας σταδιακά το αίσθημα μειονεξίας/αναξιότητας, την ενοχή και την απελπισία. Δε σπανίζουν και οι ιδέες να κάνει κακό στον εαυτό του και, σε περιπτώσεις που δε λαμβάνεται βοήθεια από ειδικούς, ένα άτομο με κατάθλιψη μπορεί να προχωρήσει σε απόπειρα αυτοκτονίας.

Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία παρέχει ένα ολοκληρωμένο μοντέλο ερμηνείας της κατάθλιψης (τόσο αναφορικά με την προέλευσή της, όσο και με τα στοιχεία που τη συντηρούν στο «εδώ και τώρα») και θεραπείας της, με υψηλή αποτελεσματικότητα. Η εστίαση γίνεται στον τρόπο που το άτομο βλέπει τον εαυτό του μέσα στον κόσμο και σε σχέση με αυτόν.

Στόχος είναι η αναδόμηση των απαισιόδοξων πεποιθήσεων του ατόμου και η υιοθέτηση από μέρους του ενός πιο ρεαλιστικού τρόπου σκέψης που θα επιφέρει βελτίωση στη συναισθηματική διάθεση του ατόμου και ενεργοποίηση της συμπεριφοράς του. Ουσιαστικά, διακόπτεται το αυτοτροφοδοτούμενο «κύκλωμα» της κατάθλιψης και το άτομο βλέπει ότι μπορεί να λειτουργήσει πιο ενεργητικά και δημιουργικά, με αποτέλεσμα να σκεφτεί πιο αισιόδοξα και, ως εκ τούτου, να νιώσει καλύτερα. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, ίσως χρειαστεί να συμφωνηθεί ότι ο θεραπευόμενος θα ακολουθήσει και κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή από ψυχίατρο.